মহা কুম্ভ মেলা পৌৰাণিক কাহিনী, ইতিহাস, জ্যোতিষঃ কুম্ভ মেলা কি, আৰু ই সময়ে সময়ে চাৰিখন চহৰত কিয় অনুষ্ঠিত হয়? অৰ্ধ কুম্ভ আৰু মহা কুম্ভ কি? এই তীৰ্থযাত্ৰা উৎসৱৰ উৎপত্তি কি?
প্ৰয়াগৰাজে এইবাৰ মহা কুম্ভ বা প্ৰতি 12 বছৰৰ মূৰে মূৰে অনুষ্ঠিত হোৱা পূৰ্ণ কুম্ভ আয়োজন কৰিছে। কুম্ভ মেলাক কেন্দ্ৰ কৰি বহুতো কিংবদন্তি প্ৰচলিত, ইয়াৰ সঠিক উৎপত্তিৰ বিষয়ে বহুতো তত্ত্ব আছে। কিছুমানে বিশ্বাস কৰে যে বেদ আৰু পুৰাণত এই উৎসৱৰ উল্লেখ আছে। কিছুমানে কয় যে ই অতি শেহতীয়া, মাত্ৰ দুটা শতিকা আগলৈ গৈ আছে। এইটো নিশ্চিতভাৱে জনা যায় যে আজি ই পৃথিৱীৰ যিকোনো ঠাইতে দেখা ভক্তসকলৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ সমাৱেশসমূহৰ ভিতৰত এটা।
কুম্ভ মেলা কি, আৰু ই সময়ে সময়ে চাৰিখন চহৰত কিয় অনুষ্ঠিত হয়? অৰ্ধ কুম্ভ আৰু মহা কুম্ভ কি? এই উৎসৱৰ উৎপত্তি কি, আৰু লাখ লাখ লোকে ইয়াত কিয় অংশগ্ৰহণ কৰে?
হিন্দু ধৰ্ম সম্পৰ্কীয় বহুতো প্ৰশ্নৰ দৰে উত্তৰবোৰ পৌৰাণিক কাহিনী, ইতিহাস আৰু প্ৰাচীন লোকসকলৰ স্থায়ী বিশ্বাসৰ মিশ্ৰণত আছে, যি নদীৰ দৰে স্পষ্ট জীৱনদাতাসকলৰ দৰে অদৃশ্য দেৱতাসকলৰ দৰ্শনত যিমান বিশ্বাস কৰে।
কুম্ভ মেলাৰ পৌৰাণিক উৎপত্তি
সংস্কৃত শব্দ কুম্ভৰ অৰ্থ হৈছে কলচ বা পাত্ৰ। কাহিনীটোত কোৱা হৈছে যে যেতিয়া দেৱ (দেৱতা) আৰু অসুৰসকলে (সাধাৰণতে ৰাক্ষস বুলি অনুবাদ কৰা হয়) সাগৰ মন্থন কৰিছিল, ধনৱন্তৰীয়ে অমৰ্য্যৰ ঘৰ বা অমৰত্বৰ অমৃত লৈ ওলাই আহিছিল। অসুৰসকলে যাতে এইটো নাপায় তাৰ বাবে ইন্দ্ৰৰ পুত্ৰ জয়ন্ত পাত্ৰটো লৈ পলাই গৈছিল। সূৰ্য, তেওঁৰ পুত্ৰ শনি, বৃহস্পতি (বৃহস্পতি গ্ৰহ) আৰু চন্দ্ৰই তেওঁক আৰু পাত্ৰটো ৰক্ষা কৰিবলৈ একেলগে গৈছিল।
জয়ন্ত দৌৰি অহাৰ লগে লগে অমৃত চাৰিখন স্থানত বিয়পি পৰিছিলঃ হৰিদ্বাৰ, প্ৰয়াগৰাজ, উজ্জয়িনী, আৰু নাছিক-ত্ৰিম্বকেশ্বৰ। তেওঁ 12 দিন ধৰি দৌৰিছিল, আৰু দেৱসকলৰ এদিন মানুহৰ এবছৰৰ সমান হোৱাৰ বাবে সূৰ্য, চন্দ্ৰ আৰু বৃহস্পতিৰ আপেক্ষিক অৱস্থানৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি প্ৰতি 12 বছৰৰ মূৰে মূৰে এই স্থানসমূহত কুম্ভ মেলা উদযাপন কৰা হয়।
প্ৰয়াগৰাজ আৰু হৰিদ্বাৰতো প্ৰতি ছয় বছৰৰ মূৰে মূৰে অৰ্ধ-কুম্ভ (অৰ্ধ মানে আধা) অনুষ্ঠিত হয়। 12 বছৰৰ পিছত অনুষ্ঠিত হোৱা এই উৎসৱক পূৰ্ণ কুম্ভ বা মহা কুম্ভ বুলি কোৱা হয়।
চাৰিওখন ঠাই নদীৰ পাৰত অৱস্থিত-হৰিদ্বাৰত গংগা আছে, প্ৰয়াগৰাজ হৈছে গংগা, যমুনা আৰু পৌৰাণিক সৰস্বতীৰ সংগম বা সংগম বিন্দু, উজ্জয়িনত ক্ষিপ্রা আছে, আৰু নাছিক-ত্ৰিম্বকেশ্বৰত গোদাৱৰী আছে।
এইটো বিশ্বাস কৰা হয় যে কুম্ভৰ সময়ত এই নদীবোৰত ডুব মাৰিলে, স্বৰ্গীয় বস্তুবোৰৰ নিৰ্দিষ্ট সংৰেখনৰ মাজত, নিজৰ পাপবোৰ ধুই পেলায় আৰু পুণ্য (আধ্যাত্মিক যোগ্যতা) আহৰণ কৰে।
কুম্ভ মেলা হৈছে সাধু আৰু অন্যান্য পৱিত্ৰ পুৰুষসকল একত্ৰিত হোৱা স্থান-সাধু আখড়াসমূহে যথেষ্ট কৌতূহল আকৰ্ষণ কৰে-আৰু সাধাৰণ মানুহে তেওঁলোকক সাক্ষাৎ কৰিব পাৰে আৰু তেওঁলোকৰ পৰা শিকিব পাৰে।
কুম্ভ মেলাৰ স্থান কেনেকৈ নিৰ্ধাৰণ কৰা হয়?
এইটো জ্যোতিষীয় গণনাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। কুম্ভ মেলাত 12 বছৰৰ ব্যৱধানৰ আন এটা কাৰণ ব্যাখ্যা কৰা হৈছে যে বৃহস্পতি গ্ৰহটোৱে সূৰ্যৰ চাৰিওফালে ঘূৰ্ণন সম্পূৰ্ণ কৰিবলৈ 12 বছৰ সময় লয়।
কুম্ভ মেলাৰ ৱেবছাইট অনুসৰি, যেতিয়া বৃহস্পতি কুম্ভ বা কুম্ভ ৰশীত থাকে (যাৰ প্ৰতীক হৈছে পানী বাহক) আৰু সূৰ্য আৰু চন্দ্ৰ ক্ৰমে মেষ আৰু ধনুৰ হয়, তেতিয়া হৰিদ্বাৰত কুম্ভ অনুষ্ঠিত হয়।
যেতিয়া বৃহস্পতি বৃষ ৰূপত থাকে, আৰু সূৰ্য আৰু চন্দ্ৰ মকর বা মকৰত থাকে (সেয়েহে, মকৰ সংক্ৰান্তিও এই সময়ছোৱাত হয়) তেতিয়া কুম্ভ প্ৰয়াগত অনুষ্ঠিত হয়।
যেতিয়া বৃহস্পতি সিংহ বা সিংহত থাকে, আৰু সূৰ্য আৰু চন্দ্ৰ কর্কটত থাকে, তেতিয়া কুম্ভ নাছিক আৰু ত্ৰয়ম্বকেশ্বৰত অনুষ্ঠিত হয়, সেয়েহে ইয়াক সিংহস্থ কুম্ভ বুলিও কোৱা হয়।
কুম্ভ মেলাৰ ইতিহাস সন্দৰ্ভত বিতৰ্ক
বহুতে স্কন্দ পুৰাণক কুম্ভ মেলাৰ প্ৰাচীনতাৰ প্ৰমাণ হিচাপে উল্লেখ কৰিছে। তথাপিও আন কিছুমানে সপ্তম শতিকাত প্ৰয়াগত এক মেলাৰ বৰ্ণনা কৰা চীনা তীৰ্থযাত্ৰী জুৱানজাং (হিউয়েন চাং) ৰ কথা উল্লেখ কৰিছে।